Η Ευρώπη των Εθνών

του Τάκη Θεοδωρόπουλου

Δύσκολο πράγμα εν έτει 2013 να μιλάς για την Ευρώπη των Εθνών. Οξύμωρο σχήμα, που δεν αντέχει στη δοκιμασία της πραγματικότητας. Μια παλιά ρομαντική ιδέα που εμπνέει περισσότερη νοσταλγία και λιγότερη αισιοδοξία. Δύσκολο πράγμα στην Ευρώπη του 2013 να επικαλείσαι το ευρωπαϊκό όραμα. Και δεν εννοώ την υπαρκτή Ευρωπαϊκή Ενωση. Αυτή καλά κρατεί, με τους λογαριασμούς της, τη γραφειοκρατία της, τις προδιαγραφές για την αλιεία της ρέγγας και τα αντιβιοτικά. Ενας οργανισμός που συνεχίζει να ζει από αδράνεια. Οπως τα αείμνηστα καθεστώτα του υπαρκτού σοσιαλισμού, αυτή επικαλείται τα προνόμια της υπαρκτής δημοκρατίας και διαγκωνίζεται για να αναπνεύσει το οξυγόνο που της αντιστοιχεί στον Λεβιάθαν της παγκοσμιοποίησης.

Οι ηγέτες της κάνουν μούτρα στον Ομπάμα γιατί τους παρακολουθεί, κοιτούν τον Πούτιν με στραβό μάτι, θαυμάζουν την ανάπτυξη της Κίνας και αγωνιούν για τους ρυθμούς της Ινδίας. Και όλα αυτά πιπιλίζοντας τις λέξεις της κοινής τους γλώσσας, που τώρα έχασαν τη σημασία τους. Αλληλεγγύη, ο Βορράς που αντιμετωπίζει αφ’ υψηλού τον Νότο, κοινή εξωτερική πολιτική η οποία ούτε κοινή είναι, ούτε εξωτερική είναι, ούτε πολιτική είναι. Ποια είναι η διαφορά ευρωπαϊκής αντίληψης ανάμεσα στην ευρωπαϊκή κεντροδεξιά από την ευρωπαϊκή κεντροαριστερά; Οι παλιές συγκρούσεις είναι απλώς παλιές και ξεπερασμένες. Και οι καινούργιες δεν παράγουν πολιτική, όπως η οικονομία δεν παράγει θέσεις εργασίας. Η Ευρώπη των εργαζομένων έχει γίνει Ευρώπη των ανέργων, και το ψυχολογικό κενό που ανοίγουν γύρω τους οι αριθμοί των στατιστικών έρχεται να το καλύψει η θεαματική επιδρομή της ξενοφοβίας, του ρατσισμού, μιας επιθετικής ακροδεξιάς, που απ’ ό,τι όλα δείχνουν θα αλλάξει ριζικά τη γεωγραφία του Ευρωκοινοβουλίου.

Παρ’ όλα αυτά, και παρά τις δυσκολίες, η ευρωπαϊκή ήπειρος παραμένει το πιο βιώσιμο τμήμα του κόσμου. Οπως υπήρξε και σε όλες τις μεταπολεμικές δεκαετίες, τότε που τα ευρωπαϊκά έθνη αποφάσισαν να συνυπάρξουν σε μία κοινότητα, οικονομική κατ’ αρχάς, πολιτική στην ουσία της. Ενα μοναδικό ιστορικό πείραμα. Πώς έθνη με διαφορετικές γλώσσες, και με διαφορετική ιστορία, με κοινές πολιτισμικές αξίες όμως, αποφάσισαν να καταργήσουν μεταξύ τους τα οικονομικά και τα πολιτικά τους σύνορα. Μπορεί οι ιστορικοί του μέλλοντος να κρίνουν πως η διατήρηση της ευρωπαϊκής πολυγλωσσίας ήταν μια λύση ανάγκης, η οποία συνετέλεσε και στην αποτυχία του πειράματος. Ομως, προς το παρόν, ας δεχθούμε το ουσιώδες: τα ευρωπαϊκά έθνη κουβαλούν έναν βαθύ ιστορικό πολιτισμό που καταγράφεται στη μνήμη της γλώσσας τους. Η Ευρωπαϊκή Ενωση δεν απαιτούσε την παραγραφή της ιστορίας ούτε υποστήριξε ποτέ πως η ιστορία έχει φτάσει στο τέλος της. Η ιστορία ήταν πανταχού παρούσα στο πείραμα. Η αποτυχία του δεν προκλήθηκε από τις υπερβολικές δόσεις ιστορίας που κουβαλούν τα ευρωπαϊκά έθνη. Το πείραμα άρχισε να κουτσαίνει από τη στιγμή που αυτή η ιστορία, μέσα στον πανικό που προκάλεσε ο σχετικισμός της παγκοσμιοποίησης, άρχισε να λογοκρίνεται.

Στην απώθηση της ιστορίας της χτίστηκε η ψευδαίσθηση της πολυπολιτισμικής κοινωνίας. Θέλοντας να ξεπλύνει το αποικιοκρατικό της παρελθόν, η Ευρώπη κάλεσε τις πρώην αποικίες της σε ένα συμβόλαιο γάμου, χωρίς να αναλογισθεί πως η συμβίωση απαιτεί ένα ελάχιστο υπόβαθρο κοινών αξιών αναφοράς. Στην απώθηση της ιστορίας οικοδομήθηκε και η πεποίθηση πως το κοινό νόμισμα έφτανε για να δημιουργήσει κοινή ευρωπαϊκή συνείδηση. Απλώς τη βοήθησε να καταρρεύσει εν τη γενέσει της. Και στον ένα και τον άλλο στόχο ακραίοι νεοφιλελεύθεροι και σοσιαλιστές συνεργάστηκαν αρμονικά. Οι μεν επειδή η ομογενοποίηση κουβαλούσε τους απόηχους του παλιού μαρξιστικού ονείρου περί τέλους της ιστορίας, οι δε γιατί βλέπουν την παγκόσμια κοινότητα σαν μια απέραντη δεξίωση δημοσίων σχέσεων, όπου κλείνονται δουλειές, όλο και περισσότερες δουλειές.

Δύσκολο πράγμα να μιλάς εν έτει 2013 για την Ευρώπη των Εθνών. Είναι σαν να θέλεις να γυρίσεις την ιστορία πίσω. Εξάλλου, την επίκληση του έθνους την έχουν καταχραστεί οι ευρωσκεπτικιστές. Ομως, η Ευρώπη των Εθνών είναι μια ένωση που χτίζεται πάνω στην ιστορία της και στον πολιτισμό της. Είμαι Ελληνας γιατί μοιράζομαι κοινές εμπειρίες με άλλους Ελληνες, μαζί με το αίσθημα του τόπου και της παιδικής μου ηλικίας, κυρίως όμως γιατί μιλάω αυτήν τη γλώσσα. Αυτό δεν με κάνει να αισθάνομαι λιγότερο Ευρωπαίος. Εμαθα γράμματα διαβάζοντας Καζαντζάκη, αλλά και Ουγκώ. Με συγκινεί ο Μπετόβεν, όπως με συγκινούν και τα σμυρναίικα. Και μου έμαθαν πολύ νωρίς στη ζωή μου πως ο ευρωπαϊκός πολιτισμός είναι πολυεθνικός, όπως η Ρώμη του Αυγούστου, για να το ξεχάσω τώρα.

Το πρόβλημα δεν είναι ότι η Ευρώπη περνάει κρίση. Το πρόβλημα είναι πώς θα την ξεπεράσει. Γιατί στο κάτω κάτω ο πολιτισμός της είναι πολύ ισχυρότερος από την αδυναμία και την ανικανότητα των πολιτικών της διαχειριστών, από την αμνησία των γραφειοκρατών της και τον καιροσκοπισμό των σκεπτικιστών της.

πηγή: Καθημερινή