Ο πόλεμος της Φαιάς ουσίας

Του Αντώνη Καρατζά

Πριν από 60 χρόνια ο Αυστριακός οικονομολόγος Λούντβιχ φον Μίζες (1881-1973) στο έργο του «Η ανθρώπινη δράση» έγραφε ότι: «αν δώσει κανείς σε κάποιον ένα ψάρι, θα φάει 1-2 μέρες, αν τον μάθει να ψαρεύει, θα τρώει σε όλη του τη ζωή».

Σε αυτή τη διαχρονική αρχή, στην οποία στηρίζεται όλο το οικοδόμημα της ελεύθερης οικονομίας, θα μπορούσαν σήμερα να προστεθούν οι νέες μέθοδοι αλιείας, οι ιχθυοκαλλιέργειες, η γενετική των ψαριών και άλλες ιδέες και εφευρέσεις, χάρη στις οποίες οι πεινασμένοι χορταίνουν την πείνα τους και οι κατέχοντες την τεχνογνωσία αυξάνουν τα πλούτη τους.

Το 1990 ο Αμερικανός οικονομολόγος Πολ Ρόμερ δημοσίευσε μια 30σέλιδη μελέτη που προκάλεσε αίσθηση τόσο σε οικονομολόγους όσο και ειδικούς του μάνατζμεντ.

Η μελέτη αυτή ανεδείκνυε ένα οικονομικό μοντέλο ανάπτυξης, στο οποίο η οικονομία της γνώσης θα έπαιζε τον πρώτο ρόλο. Ο Ρόμερ ήταν αυτός που πρώτος φώτισε τον πανταχού παρόντα ρόλο των ιδεών στην οικονομική δραστηριότητα και ανέδειξε ως παράγοντες δημιουργίας πλούτου τις πατέντες, τα επιχειρηματικά μυστικά, τις συνταγές, τις διαδικασίες, τις επιχειρηματικές μεθόδους, τα πνευματικά δικαιώματα και άλλα άυλα στοιχεία, τα οποία συνολικά αποκάλεσε οικονομία της γνώσης.

Σε κοινωνίες όπου η παραγωγή νέων ιδεών δεν ενισχύεται με ανάλογα κίνητρα και δεν λαμβάνεται υπόψη ως περιουσιακό στοιχείο από το φορολογικό σύστημα, έχει παρατηρηθεί υπανάπτυξη στην εφευρετικότητα, η οποία φαλκιδεύει την κοινωνική και οικονομική πρόοδο και πλήττει τελικά τα περισσότερο φτωχά στρώματα του πληθυσμού. 

Σήμερα περισσότερο από ποτέ το κυνήγι του πλούτου και της επιρροής έχει αναχθεί σε έναν ιδιότυπο πόλεμο με πολυτιμότερο λάφυρο τη φαιά ουσία του ηττημένου, η οποία προστιθέμενη σε αυτή του νικητή θα του χαρίσει ακόμη περισσότερο πλούτο και επιρροή μέχρι την επόμενη «κατάκτηση». Ο αέναος πόλεμος της φαιάς ουσίας συντηρεί και ενδυναμώνει επιστημονικά και ερευνητικά κέντρα, πανεπιστήμια, επιχειρήσεις και κράτη σε όλο τον κόσμο. Γι’ αυτό και οι επενδύσεις στον τομέα των νέων ιδεών διπλασιάζονται κάθε τρία χρόνια.

Μόνο η Microsoft απασχολεί 1.600 υψηλά αμειβόμενα άτομα στο τμήμα παραγωγής νέων ιδεών, με στόχο την αξιοποίηση περισσότερων από 21.000 νέες ιδέες που παράγονται ετησίως επί παντός επιστητού.

Το τμήμα ιδεών της Toyota, της πιο κερδοφόρας και αξιοζήλευτης από κάθε πλευρά αυτοκινητοβιομηχανίας στον κόσμο, ήταν αυτό που συνέβαλε αποφασιστικά στην εκτόπιση, το έτος 2007, της αμερικανικής General Motors από την επί 60ετίας πρώτη θέση και στην κατάκτησή της από την ιαπωνική εταιρία. Νέες ιδέες και καινοτομίες παντού, υβριδική τεχνολογία και ευελιξία είναι αυτά που την οδήγησαν στην πρωτιά και όχι η ιαπωνική εργασιακή πειθαρχία, η ιαπωνική κουλτούρα και άλλες εύκολες εξηγήσεις. Τα περισσότερα αυτοκίνητα της Toyota άλλωστε παράγονται στις ΗΠΑ, όπου τα μεγαλύτερα εργοστάσια της εταιρίας απασχολούν σχεδόν αποκλειστικά Αμερικανούς εργάτες αλλά και εργοδότες, με ελάχιστες εξαιρέσεις Ιαπώνων!

Την ίδια πρωτιά κύρους απολαμβάνει παγκοσμίως και η Procter & Gamble, μια εταιρία τα προϊόντα της οποίας βρίσκονται σήμερα σε κάθε νοικοκυριό του κόσμου, ακριβώς επειδή παράγει άπειρες νέες, καινοτόμες ιδέες, τις οποίες κατορθώνει να μετατρέψει σε εμπορεύσιμα προϊόντα.

Στον τομέα των επιχειρήσεων η φαιά ουσία αναδεικνύεται μέσα από δύο ηγετικά προσόντα που είναι απολύτως απαραίτητα σήμερα και δεν περιλαμβάνονται στις συνηθισμένες λίστες προσόντων. Την επιχειρηματική ευφυία, η οποία έχει ως αποτέλεσμα τη συνεχή παραγωγή νέων ιδεών και την ανάγκη για γνώση. Ο Γουόρεν Μπάφετ, ο πρώτος πλουσιότερος άνθρωπος στον κόσμο το 2008, του οποίου η επιχειρηματική ευφυία είναι παροιμιώδης, αναγνωρίζει τη σπουδαιότητα αυτού του προσόντος το οποίο, όπως υποστηρίζει, βοηθά όσους το διαθέτουν να κερδίζουν χρήματα, γιατί μπορούν να γεννούν και να αξιοποιούν ιδέες. Οι άνθρωποι αυτοί προσθέτει «έχουν μια εσωτερική αίσθηση για το εξωτερικό τους περιβάλλον και μπορούν έτσι να εντοπίζουν τάσεις και προοπτικές που δεν είναι εύκολα εντοπίσιμες με επιστημονικά ή άλλα τεχνοκρατικά κριτήρια. Ωθούνται να επιλύουν προβλήματα και να αναζητούν ευκαιρίες. Ψάχνουν και ψάχνονται διαρκώς».

Η Φαιά ουσία είναι τελικώς το κλειδί του μέλλοντος για τις κοινωνίες και τον κόσμο ολόκληρο, ο δε δρόμος για την «κατάκτησή» της είναι μια αδιάκοπη, μακρά και επίπονη πορεία. Μόνο έτσι πάντως μπορεί κανείς να κοιτάει στο βάθος του δρόμου για να δει τι υπάρχει μπροστά του και όχι πάνω από τον ώμο του για να δει τι υπάρχει πίσω του.

πηγή: Συνήγορος τευχος 66/2008